Deja-vu Nedir?

Deja-vu kelimesinin kökenine bakıldığında déja’nın “daha önceden”, voir’nun ise “görmek” anlamına geldiği görülür. Bu iki Fransızca kelimenin birleşimiyle oluşan deja-vu, içinde bulunulan anın daha önce yaşandığı ve görülen bir şeyin ve kişinin daha önceden görüldüğü hissidir. Günlük hayatta birçok kişinin karşılaştığı bu durumu tanımlamak için kullanılan deja-vu kelime öbeği ilk kez 1876 yılında, Fransız fizikçi Emile Boiraç tarafından kullanılmıştır. Özetle “daha önce görüldü” anlamına geldiği söylenebilir. Peki aslında deja-vu nedir?

Deja-vu Aslında Nedir?

Deja-vu’nun bilimsel altyapısına bakıldığında birtakım fiziksel belirtiler ile karşılaşılır. Aşırı yorgun olma, stresli olma ya da az uyku sonrasında bir güne başlama, gün içerisinde algı problemleri oluşturabilir. Beyin, gelen verileri tek seferde algılamakta zorlanır. Bir müddet geçip de algılandığında ise bu sefer bir yanılgı yaşar. Algıladığı sesi veya görsel öğeyi ilk kez algıladığını düşünür, ama bir yerden hatırlama hissi de canlı durur. Dolayısıyla deja-vu’nun tanımındaki durum yaşanır. Aslında deja-vu, hatalı bir algılama süreci sonucunda gerçekleşir.

Yapılan bilimsel araştırmalar ve ortaya konulan sonuçlar, beyindeki sağ lobun ve sol lobun aynı anda, aynı şekilde çalışmadığını ortaya koymuştur. Sağ ve sol lobun çalışma dilimleri arasında ufak bir zaman farkı vardır. Bu durumda da beyin, veriyi geç algıladığı bölümünde deja-vu hissinin oluşması için gerekli ortamı yaratmış olur. Uzun süreli bellekte ve kısa süreli bellekte zaman zaman ilişkisel aksaklıklar olabilir. Aralarındaki iletişim ağında yaşanan bu aksaklıklar, algının sapması sonucunu doğurur. Bilimsel araştırmalar deja-vu’ya bu perspektiften yaklaşır.

Psikolojide Deja-vu

Psikoloji ise bilimsel görüşlerin aksine deja-vu’nun bastırılmış duygular neticesinde oluştuğunu, bu bastırılmış duyguların geri çağırılmasının deja-vu hissini doğurduğunu iddia eder. Bir diğer iddia ise reenkarnasyona, yeniden doğuşa dayanır. Bilimsel olarak durumun, beynin istemsiz eylemleri neticesinde oluştuğu ortaya konmuş olsa da, reenkarnasyona inanlar bilinçaltında bulunan önceki hayata ilişkin izlerin ortaya çıkışından bahseder. Bu iddiaya göre yaşanan his, önceki hayattan, anılardan kaynaklıdır. Bu kadar geçmişe gitmeyen görüş ise çocukluğa ait ufak bir figürün bile insana bir olaylar dizisini hatırlatabileceğini, tanıdıklık hissini uyandırabileceğini söyler. Görüldüğü gibi deja-vu nedir sorusunun cevabına ilişkin farklı yaklaşımlar bulunmaktadır.