Bono Nedir?
|Ekonomi programlarında sıkça bono kavramını duyarız. Bu yazıda bono nedir? Bono çeşitleri nelerdir? gibi soruları kısaca yanıtlamaya çalışacağız.
Bono Nedir?
Vadesi 2 aydan az 12 aydan fazla olmamak şartıyla ve üzerinde miktarı yazılan belli bir kişiye veya kuruluşa ödenmesi gereken senede bono diyoruz. Tanımına baktığımızda tahvil ile karıştırılabilir. Fakat hemen belirtmekte fayda var. Bono 1 yılı aşmıyorken tahvil ise bir yıl ve daha fazla süreyi kapsayabilir.
Bonoyu bir örnekle açıklamak gerekirse bir firmanın herhangi bir mala ihtiyacı var. Ancak bu firmanın elinde parası bulunmadığı için ihtiyacı olan bu malı başka firmadan alamaz.
İşte tam da burada malı satan firmaya para yerine bir teminat vermek zorundadır. Bu firmanın malı satan firmaya verdiği teminattır bono. Önemli bir husus da bono süresinin iki aydan az ve bir yılı geçmemesi durumudur.
Örnekten de anlaşılacağı gibi bonoda iki taraf bulunur.
- Borçlu (muhatap) : Bono bedelini ödeyen kişidir.
- Alacaklı ( lehtar ) : Bono bedelini tahsil eden kişi.
Bono iki şekilde tahsil edilebilir. Vadesi gelen bononun alacaklı borçluya başvurarak alır diğer yandan alacaklı ödeme zamanını beklemeden bir banka ile anlaşarak bonosunu bankaya iskonto ettirerek parasını tahsil eder. Bono vadesi gelince de borçlu bankaya parasını tahsil edecektir.
Bono kıymetli bir evrak olmakla birlikte TTK ‘ nın 688. maddesinde düzenlenmiÅŸtir.
Bononun yasal olarak geçerli olması için gerekli unsurlar şunlardır:
– Alacaklının adı ve soyadı
– Ödenme vaadi ( bedeli)
– KaÅŸide tarihi
– Bononun düzenlendiÄŸi yer
– ödeme yeri
– Senedi düzenleyenin imzası
– Bono vadesi
Bononun Cüro Edilebilirliği
Bono üzerindeki haklar bir başka kişiye devredilebilir.
Bono ciro eden kişilere ciranta denir. Ciro kombiyo senetlerinin arka yüzüne iki farklı şekilde yapılır
Tam cüro: Bonoyu cüro eden kişi, senedin arka yüzünde cüro yapılacak kimsenin adı, soyadı ve (ödeyiniz ) kelimesi yazar altına imzasını atar.
Beyaz cüro: Bonoyu cüro eden kişi, senedin arka yüzüne sadece ( ödeyiniz ) yazar ve altına imzasını atar.
Bononun önemli bir durumu da kişiler veya özel şirketlerden ziyade resmi kurumlarca da kullanılabiliyor olmasıdır.
şimdi de Bono çeşitlerine bakalım.
Bono Çeşitleri
Şimdi de biraz bono çeşitleri üzerinde duralım.
Hazine Bonosu
Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından Türk lirası veya döviz cinsinden çıkarılan bono çeşididir. Ayrıca borçlanma senedi olduğu için en risksiz olanıdır.Devlet kendisine kaynak bulmak adına borç senetlerini piyasaya sürer. Bu nedenle hazine bonolarına Devlet İç borçlanma senedi de deniliyor.
Finansman Bonoları
Hazine bonoları gibidir.Fakat bunu devlet değil özel şirketler aralarında yapar. Ek bir gelire ihtiyaç duyulan özel şirketler borçlanma senedi çıkarırlar. Herhangi bir kişi de bono çıkaran özel şirketin güvenliliğini kontrol ederek satın alabilirler. Borsa piyasası buna örnektir.
Banka Bonoları
SPK’nın onayı ile kalkınma ve yatırım bankaları tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir. Finansman bonoları gibi halka da arz edilebilir. Ayrıca SPK ‘ nın onayıyla çıkarıldığı için oldukça güvenlidirler.
Değerli Maden Bonoları
İstanbul Altın Borsasına üye olan bankaların ve kıimetli maden aracı kurumların kıymetli madenler cinsinden Altın, gümüş ve platin gibi değerli eşyalar ile yapılan bono çeşididir. Yine halka arz edilen bir bono olmasıyla iyi bir yatırım aracı olabilmektedir.
Not: Tüm bu bono çeşitlerinin ortak özelliği 2 aydan fazla 12 aydan az olması gerektiğidir. Ayrıca bu özelliği bakımından tahvilden ayrılır.
Bonolar borsanın en önemli faktörlerinden sayılır. Borsa işlemlerinde isteyen herkesin bu piyasaya girerek bono satın alıp kısa sürelerde yine başka fiyatlardan satılabiliyor olmasıyla bono alım satımı adeta bir meslek haline gelmiştir.